O Camiño de Santiago e o Xacobeo como fenómenos polisémicos: reflexións a través do estudo da súa imaxe mediática

  1. Iria Caamaño Franco 1
  2. María Andrade-Suárez 1
  1. 1 Universidade da Coruña
    info

    Universidade da Coruña

    La Coruña, España

    ROR https://ror.org/01qckj285

Revista:
Revista galega de economía: Publicación Interdisciplinar da Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais

ISSN: 1132-2799

Ano de publicación: 2021

Volume: 30

Número: 3

Páxinas: 21-41

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/RGE.30.3.7485 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Outras publicacións en: Revista galega de economía: Publicación Interdisciplinar da Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais

Resumo

ste traballo analiza a construción da imaxe do Camiño de Santiago e do Xacobeo, a partir do exame da súa cobertura mediática na prensa nacional, co obxectivo de comprobar se se pon de manifesto nesta imaxe proxectada o seu carácter polisémico, é dicir, a pluralidade e riqueza de significados, valores e funcións como resultado da convivencia das múltiples dimensións que converxen neste espazo. Con esta finalidade efectúase, a través da hemeroteca My News, unha análise cuantitativa e cualitativa dos textos xornalísticos publicados entre os anos 2000 e 2019, considerando diversas variables como son a frecuencia global dos termos “Camiño de Santiago” e “Xacobeo”, a sección na que se localiza a información, o xénero discursivo utilizado, o ámbito xeográfico obxecto de atención, as principais palabras clave ou as dimensións temáticas máis frecuentes, entre outras. A análise dos novos escenarios mediáticos nos que a prensa española sitúa o Camiño de Santiago e o Xacobeo pon de manifesto, fundamentalmente, a súa dimensión cultural e turística. Descóbrese, así, a proxección dunha imaxe pública que é, neste sentido, parcial e selectiva. Estes achados presentan importantes implicacións para as estratexias de comunicación e o posicionamento desta ruta de peregrinación.

Referencias bibliográficas

  • Alonso González, P. (2018). “The Camino is alive”: Minor logics and commodification in the Camino de Santiago. Anthropological Quarterly, 91(3), 969-999. DOI: http://doi.org/10.1353/anq.2018.0046
  • Álvarez Sousa, A. (Dir.). (1999). Homo peregrinus. Vigo: Xerais. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=705123
  • Álvarez Sousa, A. (2005). Las peregrinaciones: dramaturgia y ritos de paso. (Aproximación fenomenológica-etnometodológica. En Xulio X. Pardellas de Blas (Dir.), Turismo religioso: o Camiño de Santiago (pp. 11-29). Vigo: Universidade de Vigo, Servizo de Publicacións. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=5838
  • Álvarez Sousa, A., Gomis Rodríguez, A., e Gallego Valiña, M. A. (2010). Estructura organizativa e imagen promocional del Camino de Santiago. ROTUR. Revista de Ocio y Turismo, 3(1), 11-38. DOI: https://doi.org/10.17979/rotur.2010.3.1.1242
  • Andrade Suárez, M. J., e Caamaño Franco, I. (2016). La imagen del Camino de Santiago: análisis de su representación promocional como producto turístico. Tourism & Management Studies, 12(2), 38-46. DOI: https://doi.org/10.18089/tms.2016.12205
  • Andreu, L., Bigné, J. E., e Cooper, C. (2000). Projected and perceived image of Spain as a tourist destination for British travellers. Journal of Travel & Tourism Marketing, 9(4), 47-67. DOI: https://doi.org/10.1300/J073v09n04_03
  • Antón Clavé, S., e González Reverté, F. (1997). Opciones del turismo para el desarrollo sostenible de los espacios rurales. En M. Valenzuela Rubio (Coord.), Los turismos de interior: el retorno a la tradición viajera (pp. 61-69). Madrid: Universidad Autónoma de Madrid. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=3004
  • Ariño, A. (2002). La expansión del patrimonio cultural. Revista de Occidente, 250, 129-150. Recuperado de: https://personal.us.es/jhernan/uploads/images/Patrimonio%20Cultural%20Etnol%C3%B3gico/Ari%C3%B1o_Rev.Occ.pdf
  • Baloglu, S., e McCleary, K. W. (1999). A model of destination image formation. Annals of Tourism Research, 26(4), 868-897. DOI: https://doi.org/10.1016/S0160-7383(99)00030-4
  • Berger, P. L. (2016). Los numerosos altares de la modernidad. Salamanca: Sígueme.
  • Bigné, J. E., e Sánchez, M. I. (2001). Evaluación de la imagen de destinos turísticos: una aplicación metodológica en la Comunidad Valenciana. Revista Europea de Dirección y Economía de la Empresa, 10(3), 189-200. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=147406
  • Bojanic, D. C. (1991). The use of advertising in managing destination image. Tourism Management, 12(4), 352-355. DOI: https://doi.org/10.1016/0261-5177(91)90047-W
  • CETUR, e Xacobeo S.A. (2007-2010). Observatorio estadístico do Camiño de Santiago 2007, 2008, 2009 e 2010. Santiago de Compostela: Centro de Estudios Turísticos / Xunta de Galicia.
  • Collins-Kreiner, N. (2014). Pilgrimage and mobilities: The ‘pilgrimage turn’. En R. C. Lois-González, X. M. Santos- -Solla e P. Taboada-De-Zúñiga (Eds.), New tourism in the 21st century: Culture, the city, nature and spirituality (pp. 33-54). Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing.
  • Crano, W., Brewer M., e Lac, A., (2015). Principles and methods of social research (Third Edition). London, UK: Routledge.
  • di Giovine, M. A., e Choe, J. (2019). Geographies of religion and spirituality: Pilgrimage beyond the ‘officially’ sacred. Tourism Geographies, 21(3), 361-383. DOI: https://doi.org/10.1080/14616688.2019.1625072
  • di Giovine, M. A., e Picard, D. (Eds.). (2015). The seductions of pilgrimage: sacred journeys afar and astray in the western religious tradition. London, UK: Routledge.
  • Egio Rubio, C. J., e Fernández Toledo, P. (2020). Tratamiento en la prensa digital de un fenómeno geográfico: la turistificación. Cuadernos de Turismo, 46, 249-267. DOI: https://doi.org/10.6018/turismo.451831
  • Escudero Gómez, L. A. (2013). La imagen urbana de Santiago de Compostela (España), un estudio de su representación pública, mediática, promocional y artística. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 62, 265-294. DOI: https://doi.org/10.21138/bage.1578
  • Escudero Gómez, L. A. (2018). A construção e perceção das imagens e marcas do turismo cultural. Um estudo de caso de Toledo (Espanha). Revista Lusófona de Estudos Culturais, 5(2), 39-60. DOI: https://doi.org/10.21814/rlec.337
  • Evans, P. B. (Ed.). (1997). State-society synergy: Government and social capital in development. Research Series Number 94. Berkeley, CA: University of California Aat Berkeley, International and Area Studies. Recuperado de: https://escholarship.org/content/qt8mp05335/qt8mp05335_noSplash_115fc5ceaedd2c08dfa213787742f53d.pdf
  • Feldman, J. (2017). Key figure of mobility: The pilgrim. Social Anthropology, 25(1) 69-82. DOI: https://doi.org/10.1111/1469-8676.12378
  • Fernández-Poyatos, M. D., Aguirregoitia-Martínez, A., e Boix-Martínez, B. (2011). The Way of Saint James and the Xacobeo 2010 in the tourism websites of the Spanish autonomous communities. Revista Latina de Comunicación Social, 67, 23-46. DOI: https://doi.org/10.4185/RLCS-67-946-023-046
  • Font, X. (1997). Managing the tourist destination’s image. Journal of Vacation Marketing, 3(2), 123-131. DOI: https://doi.org/10.1177/135676679700300203
  • Gallarza, M. G., Gil Saura, I., e Calderón García, H. (2002). Imagen de un destino: hacia un marco conceptual. Annals of Tourism Research en Español, 4(1), 37-62
  • Gartner, W. C. (1994). Image formation process. Journal of Travel & Tourism Marketing, 2(2-3), 191-215. DOI: https://doi.org/10.1300/J073v02n02_12
  • Gómez-Ullate, M. (2016). Stakeholders, networks and fragility in pilgrimage cultural routes. En L. Ochoa-Siguencia, M. Gómez-Ullate e A. Kamara (Eds.), Cultural management and tourism in European cultural routes: From theory to practice (pp. 90-108). Czestochowa, Poland: Publishing House of the Research and Innovation in Education Institute. Recuperado de: https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/project-result-content/2d749475-4fd5-474b-a90c-58a2296424ea/CMTECR_2016%20(1).pdf
  • González, R., e Medina, J. (2003). Cultural tourism and urban management in northwestern Spain: The pilgrimage to Santiago de Compostela. Tourism Geographies, 5(4), 446-460, DOI: https://doi.org/10.1080/1461668032000129164
  • Herrero Pérez, N. (2008). La recuperación de la peregrinación jacobea: aportaciones al debate acerca de las relaciones entre turismo y peregrinación. En M. Cornejo e M. Cantón Ruy Llera (Coords.), Teorías y prácticas emergentes en antropología de la religión (pp. 123-138). Donostia-San Sebastián: “Ankulegi” Asociación Vasca de Antropología. Recuperado de: https://www.ankulegi.org/wp-content/uploads/2012/03/1007Herrero-Perez.pdf
  • Iordanova, E., e Stainton, H. (2019). Cognition, emotion and trust: A comparative analysis of Cambodia’s perceived and projected online image. Tourist Studies, 19(4), 496-519. DOI: https://doi.org/10.1177/1468797619837970
  • Lai, K., e Li, X. R. (2015). Tourism destination image: Conceptual problems and definitional solutions. Journal of Travel Research, 55(8), 1065-1080. DOI: https://doi.org/10.1177/0047287515619693
  • Lian, T., e Yu, C. (2017). Representation of online image of tourist destination: A content analysis of Huangshan. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 22(10), 1063-1082. DOI: https://doi.org/10.1080/10941665.2017.1368678
  • Lois González, R. C. (2013). The Camino de Santiago and its contemporary renewal: Pilgrims, tourists and territorial identities. Culture and Religion. An Interdisciplinary Journal, 14(1), 8-22. DOI: https://doi.org/10.1080/14755610.2012.756406
  • Lois González, R. C., e López, L. (2012). El Camino de Santiago: una aproximación a super carácter polisémico desde la geografía cultural y el turismo. Documents d’Análisi Geogràfica, 58(3), 459-479. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4059982
  • Lois González, R. C., e Santos, X. M. (2015). Tourists and pilgrims on their way to Santiago. Motives, caminos and final destinations. Journal of Tourism and Cultural Change, 13, 149-164. DOI: https://doi.org/10.1080/14766825.2014.918985
  • Luhmann, N. (2000). La realidad de los medios de masas. Rubí, México DF: Anthropos.
  • Manfredi, J. L. (2019). Xacobeo: la percepción del Camino de Santiago en la prensa internacional (2009-2017). Methaodos. Revista de Ciencias Sociales, 7(2), 198-212. DOI: https://doi.org/10.17502/m.rcs.v7i2.308
  • Marine-Roig, E. (2015). Identity and authenticity in destination construction. Anatolia, 26(4), 574-587. DOI: https://doi.org/10.1080/13032917.2015.1040814
  • Marine-Roig, E. (2019). Destination image analytics through traveller-generated content. Sustainability, 11(12), 3392. DOI: https://doi.org/10.3390/su11123392
  • Marine-Roig, E., e Ferrer-Rosell, B. (2018). Measuring the gap between projected and perceived destination images of Catalonia using compositional analysis. Tourism Management, 68, 236-249. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tourman.2018.03.020
  • Martínez Roget, F., Castro Domínguez, N., e Fraiz Brea, J. A. (2018). O turismo como fonte de riqueza en Galicia: análise dalgunhas experiencias. Revista Galega de Economía, 27(3), 65-80. DOI: https://doi.org/10.15304/rge.27.3.5437
  • McCannell, D. (2003). El turista: Una nueva teoría de la clase ociosa. Barcelona: Melusina.
  • Morgan, N., e Pritchard, A. (1999). Tourism promotion and power: Creating images, creating identities. Chichester, UK: Wiley.
  • Moscarelli, R., López, L., e Lois González, R. C. (2020). Who is interested in developing the way of Saint James? The pilgrimage from faith to tourism. Religions, 11(1), 24. DOI: https://doi.org/10.3390/rel11010024
  • Murias Fernández, P., Rodríguez-González, D., e Novello, S. (2013). Valor añadido, autenticidad y lealtad en el Xacobeo 2010: una evaluación del evento a partir de las percepciones de los visitantes. Cuadernos de Turismo, 31, 225-244. Recuperado de: http://revistas.um.es/turismo/article/view/170851
  • Nilsson, M., e Tesfahuney, M. (2016). Performing the “post-secular” in Santiago de Compostela. Annals of Tourism Research, 57, 18-30. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2015.11.001
  • Novo Espinosa de los Monteros, G., Osorio García, M., Torres Nafarrate, J., e Esquivel, E. (2012). Imagen turística y medios de comunicación: Una construcción social. Estudios y Perspectivas en Turismo, 21(6), 1409-1432. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=5254009
  • Oficina del Peregrino (2020). Informes anuales sobre la llegada de peregrinos a Santiago de Compostela. Recuperado de: https://oficinadelperegrino.com/estadisticas/
  • Øian, H. (2019). Pilgrim routes as contested spaces in Norway. Tourism Geographies, 21(3), 422-441. DOI: https://doi.org/10.1080/14616688.2018.1522511
  • Padin, C., e Pardellas de Blas, X. (2015). Patrimonio y turismo sostenible en el Camino de Santiago: la gestión de las administraciones locales del itinerario francés en Galicia. PASOS: Revista de turismo y patrimonio cultural, 13(6), 1413-1423. DOI: https://doi.org/10.25145/j.pasos.2015.13.098
  • Pazos-Justo, C., Samartim, R., e del Río, M. (2018). Reinventio e unanimidade. Impacto das políticas culturais e turísticas na Comunidade local de Santiago de Compostela. Sémata: Ciencias Sociais e Humanidades, 30, 233-256. DOI: https://doi.org/10.15304/s.30.5357
  • Pereiro, X. (2019). Turismo y peregrinación, dos caras de la misma moneda: el camino portugués interior de Santiago de Compostela. Cuadernos de Turismo, 43, 407-434. DOI: https://doi.org/10.6018/turismo.43.16
  • Pérez-García, A. (2020). La fotografía turística de interacción icónica: identidad de representación simbólica de imagen personal en el destino. Revista Investigaciones Turísticas, 19, 186-212. DOI: https://doi.org/10.14198/INTURI2020.19.09
  • Picazo, P., e Moreno-Gil, S. (2017). Analysis of the projected image of tourism destinations on photographs: A literature review to prepare for the future. Journal of Vacation Marketing, 25(1), 3-24. DOI: https://doi.org/10.1177/1356766717736350
  • Chang, A. Y.-P., Li, M., e Vincent, T. (2020). Development and validation of an experience scale for pilgrimage tourists. Journal of Destination Marketing & Management, 15, 100400. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2019.100400
  • Porcal Gonzalo, M. C., Díez Angulo, A., e Íñiguez de Heredia, J. J. (2012). Dimensión territorial y turística de la Ruta Norte del Camino de Santiago en el País Vasco: distintas concepciones, valoraciones y propuestas de intervención sobre un fenómeno multifacético. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 58, 177-204. DOI: https://doi.org/10.21138/bage.2064
  • Riff, D., Lacy, S., e Fico, F. (2014). Analyzing media messages: Using quantitative content analysis in research. New York, NY: Routledge.
  • Ru Li, Y. R., Yao Chin Lin, Y., Heng Tsai, P., e Yueh Wang, Y. (2015). Traveller-generated contents for destination image formation: Mainland China travellers to Taiwan as a case study. Journal of Travel & Tourism Marketing, 32(5), 518-533. DOI: https://doi.org/10.1080/10548408.2014.918924
  • Sánchez-Carretero, C. (2012). Heritage regimes and the Camino de Santiago: Gaps and logics. En R. Bendix, A. Eggert e A. Peselmann (Eds.), Heritage regimes and the state (pp.141- 156). Göttingen: Göttingen University Press.
  • Santana Talavera, A. (2015). Imaginando la imagen en turismo: un viaje de ida y vuelta. Antropología Experimental, 15. DOI: https://doi.org/10.17561/rae.v0i15.2364
  • Santos Solla, X. M. (1999). Mitos y realidades del Xacobeo. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 28, 103-118. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1318654
  • Scheufele, D. A., e Tewksbury, D. (2007). Framing, agenda-setting and priming: The evolution of three media effects models. Journal of Communication, 57(1), 9-20. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0021-9916.2007.00326.x
  • Statista. (2020). Número de lectores diarios de los principales periódicos españoles. Madrid: Statista. Recuperado de https://es.statista.com/estadisticas/476795/periodicos-diarios-mas-leidos-en-espana/
  • Um, S., e Crompton, J. L. (1990). Attitude determinants in tourism destination choice. Annals of Tourism Research, 17(3), 432-448. DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7383(90)90008-F
  • Zulkifli, N. S. A., e Lee, A. W. K. (2019). Sentiment analysis in social media based on English language multilingual processing using three different analysis techniques. En M. Berry, B. Yap, A. Mohamed e M. Köppen M. (Eds.), Soft computing in data science. Communications in computer and information science. Singapore, Singapore: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-15-0399-3_30