Factores de la sostenibilidad involucrados en la dinámica de la producción agropecuaria del periurbano en el sur de Santa Fe, Argentina

Resumo

América Latina e, en particular, Arxentina presentan altas taxas de crecemento da poboación nas últimas décadas; de feito, son superiores ás rexistradas en todo o mundo. Outro fenómeno demográfico a destacar dende mediados do século XX ata a actualidade é a migración da poboación dende as zonas rurais cara as zonas urbanas, xerando un aumento de concentración das persoas que viven nas cidades. Esta situación xera grandes presións e efectos sobre o medio ambiente. O sistema natural serve como soporte físico para todas as actividades humanas: desde a explotación de recursos naturais para obter alimentos, a construción, as necesidades enerxéticas, e a ocupación de terras para apoiar a crecente demanda de vivenda, etc, ata o uso de sitios de eliminación de residuos e a alteración de masas de auga para eliminar os efluentes. Por estes motivos, é necesario considerar o desenvolvemento planificado do territorio como un eixo principal de traballo en calquera administración do goberno, xa que contribuirá a xerar cidades e países sostibles e con resiliencia. Neste contexto, o crecemento de moitas cidades arxentinas acontece territorialmente nun espazo chamado por varios autores como "periurbano". A maior parte das persoas que se dedican ao estudo destes espazos ou territorios están de acordo en definilos como unha franxa marxinal de transición urbano-rural, que só é parcialmente asimilada polo proceso de dispersión urbana e que conserva atributos típicamente rurais. Este espazo xorde como resultado dun proceso aleatorio de crecemento urbano, que fai avances irregulares entre distintos puntos da cidade, xerando así un patrón heteroxéneo de usos do solo que normalmente singularizan esta franxa. O periurbano caracterízase por situacións de especulación, diversidade no uso do solo e polo desenvolvemento de hábitats dispersos que carecen frecuentemente dos servizos e equipamentos necesarios. Nestes espazos de transición, hai problemas socioambientais relevantes derivados da expansión e crecemento das cidades e das formas predominantes de produción agrícola.O periurbano presenta un elevado dinamismo e as rápidas transformacións evidenciadas amosan as limitacións que presenta o seu estudo como se fose só unha dicotomía entre rural e urbano. A complexidade do periurbano, explica que a análise urbano-rural das áreas en expansión baseada no modelo tradicional de oposición campo-cidade, non é suficiente para comprender os procesos que neles se producen. Esta complexidade suxire un proceso que debe ser xestionado por diversos actores, polo que o concepto de gobernanza e é unha posibilidade de enfoque. Vista a necesidade, este proxecto busca estudar os actores presentes no territorio, caracterizalos e analizar as metodoloxías para construír procesos de gobernanza, implicados no proceso de administración e disputa deste territorio particular, considerando procesos democráticos de organización e participación social, que contribuirán a conseguir un crecemento harmónico co medio ambiente, diminuirán as desigualdades sociais e desenvolverán as economías de cidades e vilas do sur de Santa Fe. No estudo identificáronse unha serie de factores da sustentabilidade organizados en seis dimensións. Aínda que ditos factores competen ao análise do periurbano, de feito identificamos que algúns deles están relacionados co urbano (como son as formas de produción e consumo sustentables, orixinadas dende o ámbito urbano), outros co rural (formas de produción industrial de altos insumos externos que afectan a saúde das poboacións e da natureza) e xa outros son soamente propios do periurbano (por exemplo, a tenencia da terra, que pon en risco formas de produción máis sustentables). Corrobórase que o obxecto de análise da sustentabilidade non fai referencia á sustentabilidade económica, social ou ambiental, por separado, senón a un sistema no que o todo é máis que a suma das partes; por tanto a modelación é a ferramenta que permite ilustrar as relacións onde a linguaxe discursiva pode integrar as diferentes dimensións.