Gramática de valências e sintaxe dialetal no âmbito galego-portuguêsalguns exemplos práticos

  1. Sánchez Rei, Xosé Manuel 1
  1. 1 Universidade da Corunha. Departamento de Letras, Grupo ILLA
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Ano de publicación: 2020

Número: 23

Páxinas: 315-333

Tipo: Artigo

DOI: 10.5209/MADR.73076 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable

Resumo

Desde o seu aparecimento como disciplina linguística no século XIX, a dialetologia centrou-se de preferência en fenómenos fonéticos, morfológicos e lexicais. A sintaxe, apesar da sua relevância como uma das componentes centrais da gramática, esteve praticamente esquecida nos trabalhos dialetológicos clássicos, e não só no espaço galego-português, mas também noutras línguas. A gramática de valências, uma das mais relevantes escolas linguísticas do século XX, pode favorecer a investigação de fenómenos sintáticos dialetais. Para isto, deve partir-se da importância sintática e das caraterísticas semânticas dos verbos e ver como as variações dialetais se manifestam nos quadros predicativos deles.

Referencias bibliográficas

  • Ali, Manuel Said (19645 [1931]): Gramática Histórica da Língua Portuguesa. São Paulo: Melhoramentos.
  • Alvar, Manuel (dir.) (1999): Manual de Dialectología Hispánica. Barcelona: Ariel.
  • Álvarez, Rosario e Xosé Xove (2002): Gramática da Lingua Galega. Vigo: Galaxia.
  • Amaral, Vasco Botelho de (1945): Meditações Críticas sôbre a Língua Portuguesa. Estudos de Estética e Psicologia da Linguagem. Problemas da Moral do Estilo. Personalidade do Idioma Português. Lisboa: Edições Cama.
  • Báez San José, Valerio (1988): Fundamentos Críticos de la Gramática de Dependencias. Madrid: Síntesis.
  • Benedet, María Jesús (2006): Acercamiento Neurolingüístico a las Alteraciones del Lenguaje. Vol. I. Fundamento Teórico de la Neurolingüística. Procesamiento Normal del Lenguaje. Vol. II. Neurolingüística. Aplicaciones de la Ciencia. Madrid: Editorial EOS.
  • Buescu, Maria Leonor Carvalhão (1984): Monsanto. Etnografía e Linguagem. Lisboa: Presença.
  • Busse, Winfried e Mário Vilela (1986): Gramática de Valências. Apresentação e Esboço de Aplicação à Língua Portuguesa. Coimbra: Livraria Almedina.
  • Campbell, Lyle (1972): “Is a generative Dialectology possible?”, Orbis 21, pp. 285-298.
  • Chambers, Jack K. e Peter Trudgill (1994): La dialectología. Barcelona: Visor. Cidrás Escáneo, Francisco Antonio e Francisco Dubert García (2017): “A gramática galega, un río de curso curto e sinuoso. Panorama histórico dos estudios gramaticais sobre o galego”, em Lingüística Galega. A Contribución do Instituto da Lingua Galega (LaborHistórico 3/1), pp. 111-125.
  • Chambers, Jack K. e Peter Trudgill (2005): “A sintaxe na gramática: problemas de descrición e problemas de prescrición”, em R. Álvarez e H. Monteagudo (eds.), Norma Lingüística e Variación. Unha Perspectiva desde o Idioma Galego. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, pp. 335-357.
  • Cintra, Luís Filipe Lindley (19952 [1983]): Estudos de Dialectologia Portuguesa. Lisboa: Sá da Costa. Clive, Upton e John David Allison Widdowson (20062 [1996]): An Atlas of English Dialects. New York: Routledge.
  • Dias, Augusto Epiphanio da Siva (19543 [1918]): Syntaxe Histórica Portuguesa. Lisboa: Livraria Classica Editora.
  • Dik, Simon C. (1989): The Theory of Functional Grammar. Part. I. The Structure of the Clause. Dordrecht: Foris Publications. Dubois, Jean; Mathée Giacomo, Louis Guespin, Christiane Marcellesi, Jean-Baptiste Marcellesi e Jean- Pierre Mevel (20018 [1973]): Dicionário de Lingüística. São Paulo: Cultrix.
  • Fernández Rei, Francisco (20033 [1991]): Dialectoloxía da Lingua Galega. Vigo: Xerais.
  • Florêncio, Manuela (2001): Dialecto Alentejano. Contributos para o seu Estudo. Lisboa: Colibri.
  • Francis, W. Nelson (19892 [1983]): Dialectology. An Introduction. London: Longman.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (20062 [1998-2003]): Gramática da Lingua Galega. Vol. I. Fonética e Fonoloxía. Vol. 2. Morfosintaxe. Vol. 3. Semántica. Vol. IV. Gramática do Texto. Vigo: A Nosa Terra.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2013): Estilística da Língua Galega. Vigo: A Nosa Terra.
  • Garcia, Idalina Serrão (1979): O Falar da Glória do Ribatejo. Lisboa: Monumental.
  • Gimeno Menéndez, Francisco (1990): Dialectología y Sociolingüística Españolas. Alicante: Universidade de Alicante.
  • ILG [= Instituto da Lingua Galega] (1990 / 1995 / 1999 / 2003 / 2005): Atlas Lingüístico Galego. Vol. I. Morfoloxía Verbal. Vol. II. Morfoloxía non Verbal. Vol. III. Fonética. Vol. IV. Léxico. Tempo Atmosférico e Cronolóxico. Vol. V. Léxico. O Corpo Humano (I). Corunha: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Jódar Vicente, Mercè (coord.) (2005): Trastornos del Lenguaje y la Memoria. Barcelona: Editorial UOC.
  • Lapa, Manuel Rodrigues (198411 [1945]): Estilística da Língua Portuguesa. Coimbra: Coimbra Editora.
  • López Leizán, Clemente (1999): “A impersonalidade do verbo chover en galego medieval. Unha aproximación”, Cadernos de Lingua 19, pp. 111-122.
  • Lyons, John (19933 [1984]): Introducción al Lenguaje y a la Lingüística. Barcelona: Teyde.
  • Mariño Paz, Ramón (1994): “Historia da lingua, lingüística histórica e dialectoloxía. Notas para a investigación ve a docencia destas materias”, Cadernos de Lingua 9, pp. 5-25.
  • Marquilhas, Rita (1996): “Mudança linguística”, em I. Hub Faria, Emília Ribeiro Pedro, Isabel Duarte e Carlos A. M. Gouveia (orgs.), Introdução à Linguística Geral e Portuguesa. Lisboa: Caminho, pp. 563-588.
  • Martins, Ana Maria (coord.) (2000-): CORDIAL-SIN: Corpus Dialectal para o Estudo da Sintaxe / Syntaxoriented Corpus of Portuguese Dialects. Lisboa: Centro de Linguística da Universidade de Lisboa, http://www.clul.ulisboa.pt/en/10-research/314-cordial-sin-corpus [consulta: 11/09/2019].
  • Moulton, William G. (1960): “The short vowel systems of nothern Switzerland: a study in structural dialectology”, Word 16, pp. 155-183.
  • MS = Pensado, José Luís (ed.) (1958): Miragres de Santiago (Revista de Filologia Española, Anejo LXVIII). Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
  • Neves, Maria Helena de Moura (1999): Gramática de Usos do Português. São Paulo: UNESP.
  • Peres, João Andrade e Telmo Móia (1995): Áreas Críticas da Língua Portuguesa. Lisboa: Caminho.
  • Perini, Mário A. (2008): Estudos de Gramática Descritiva. As Valências Verbais. São Paulo: Parábola.
  • Porto Dapena, José-Álvaro (19973 [1992]): Complementos Argumentales del Verbo: Directo, Indirecto, Suplemento y Agente. Madrid: Arco/Libros.
  • Pottier, Bernard (19992 [1996]): “Dialectología y gramática”, en M. Alvar (dir.), Manual de Dialectología Hispánica. El Español de España. Barcelona: Ariel, pp. 31-36.
  • RAG / ILG [= Real Academia Galega e Instituto da Lingua Galega] (200318 [1982]): Normas Ortográficas e Morfolóxicas da Lingua Galega. Corunha: Real Academia Galega.
  • Rábade Castiñeira, Xoán Carlos (2003): “Algunhas propostas sobre as unidades, relacións e funcións sintácticas”, Revista Galega de Filoloxía 4, pp. 115-152.
  • Rodríguez Guerra, Alexandre (1997): “Aspectos da transitividade galega: os complementos en ‘en’”, em B. Fernández Salgado (ed.), Actas do IV Congreso Internacional de Estudos Galegos (Universidade de Oxford, 26-28 de setembro 1994). Oxford: Centro de Estudios Galegos, vol. I, pp. 343-352.
  • RPT = Fontes, Manuel da Costa (1987): Romanceiro da Província de Tras-os-Montes (Distrito de Bragança). Coligido com a Colaboração de Maria-João Câmara Fontes. Prefácio de Samuel G. Armistead e Joseph H. Silverman. Transcrições Musicais de Israel Katz. Coimbra: Universidade de Coimbra.
  • Saco Arce, Juan Antonio (1868): Gramática Gallega. Lugo: Imprenta de Soto Freire.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2010): O Complemento Preposicional en Galego. Análise desde a Gramática de Valencias. Monografia 6 da Revista Galega de Filoloxía. Corunha: Área de Filologia Galega e Portuguesa da Universidade da Corunha.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2011): Lingua Galega e Variación Dialectal. Ames: Laiovento.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel(2013): “Os nomes de lugar e a dialectoloxía: algunhas consideracións sobre as variantes locais do galego e a súa atestación nos topónimos”, Verba, 40, pp. 389-414.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2016): “Aproximação geral aos marcadores discursivos de controlo de contato” em X. M. Sánchez
  • Rei e M. A. Marques (eds,), As Ciências da Linguagem no Espaço Galego-Português. Braga: Instituto de Letra e Ciências Humanas da Universidade do Minho, pp. 99-128.
  • Segura, Luiza (2013): “Variedades dialetais do português europeu”, em E. Buzaglo Paiva Raposo, M. F. Bacelar do Nascimento, M. A. Coelho da Mota, L. Segura e A. Mendes (orgs.), Gramática do Português. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, vol. I, pp. 83-142.
  • Silva-Corvalán, Carmen (1989): Sociolingüística. Teoría y Análisis. Madrid: Alhambra.
  • Simão, Teresa (2011): O Falar de Marvão. Pronúncia, Vocabulário, Alcunhas, Ditados e Provérbios Populares. Lisboa: Colibri.
  • Troubetzkoy, Nikolaï Sergueïevitch (1964): Principles de Phonologie. Paris: Klincksieck.
  • Vasconcellos, José Leite de (1928): Opúsculos. Vol. II. Dialectologia. Coimbra: Universidade de Coimbra.
  • Vasconcellos, José Leite de (1985): Opúsculos. Vol. VI. Dialectologia. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
  • Vasconcellos, José Leite de (19873 [1901]): Esquise d’une Dialectologie Portugaise. Lisboa: Instituto de Investigação Científica.
  • Viaplana, Joaquim (2002): Dialectologia. València: Universitat de València.
  • Vilela, Mário (2002): Metáforas do Nosso Tempo. Coimbra: Livraria Almedina.
  • Vilela, Mário e Ingedore Villaça Koch (2001): Gramática da Língua Portuguesa. Gramática da Palabra. Gramática da Frase. Gramática do Texto / Discurso. Coimbra: Livraria Almedina.
  • Weinrich, Uriel (1954): “Is a structural dialectology possible?”, Word 10, pp, 388-400. Reeditado em Harold Byron Allen e Michael D. Linn (eds.) (1986): Dialect and Language Variation. New York: Academic Press, pp. 20-34.